Sürdürülebilirlik Konusunda Mimarın Faktörü Nedir?

1970’lerin enerji krizleriyle mimari gündemimize giren yeni ve yenilenebilir enerjinin kullanımı ve tasarıma etkileri; 1980’lerin “Sürdürülebilir Gelişme” kavramıyla önce ekonomi alanında daha sonra da mimari alanda karşılaştığımız “sürdürülebilirlik”; ya da daha uygun bir deyimle “sürdürülebilir bir gelecek için mimarlık” kavramı; 1990’larda da mimari tartışma ortamının konuları olmayı sürdürmektedirler.

Bir yanda ortak geleceğimiz için endişeler, diğer yanda alışılmış enerjinin pahalı ve ulaşılabildiğinin güç olması; alternatif enerji kaynakları konusundaki arayışların ve çalışmaların artmasına neden olmuştur. Bu arayışları mimari tasarıma da yansımış, yapıların biçimlenmesinde etkin bir rol oynamıştır.

Bunun somut bir örneği 1970’ler sonrasında ülkemizde de yaşanmış, yapı yüzlerindeki pencere alanlarının taban alanına oranı küçülmüş, imar yönetmelikleriyle duvar ısı geçirgenlik değerleri kontrol altına alınmış; böylece bu döneme özgün bir mimari anlayış ortaya çıkmıştır. Yalnızca pencere alanlarının küçültülerek ve izolasyon değerlerinin yükseltilerek; ısı kayıplarının azalmasına yönelik bu önlemler, bazen ısı kazançlarının da azalmasına neden olmuş ve mimari tasarımda kısıtlayıcı bir rol oynamıştır. Oysa ülkemize, bölgeden bölgeye değişmekle birlikte, oldukça elverişli bir yararlanma süresi sunan “Güneş” tasarıma yalnızca, bu konuda bilinçli mimarın isteği doğrultusunda girmiştir. Yönetmeliklerde güneşten yararlanma konusunda kayda değer bir teşvik yer almamaktadır.

Sürdürülebilir bir geleceğe mimarın katkısı nasıl olabilir sorusuna yanıt ararken; sürdürülebilirliğin insan, kültür ve doğa kaynaklarını korumakla özdeş olduğu düşünülerek, öncelikle tükenecek enerji kaynakları yerine yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılacağı bir mimariden söz edilebilir.

Bu kaynaklardan en kolay ulaşılabilenleri de güneş ve rüzgar enerjisidir.

Yüzyılın son zirvesi olan Habitat II İstanbul konferansında tüm dünya ülkelerini konuk etmeye ve herkese yeterli konut, yaşanılabilir konut ve yapabilir kılmak gibi kavramları konferansın temel kavramları olarak tartışmaya hazırlanırken; bu kavramların yanı sıra, sürdürülebilir bir geleceğe mimari katkı koyabilmek için güneş enerjisinden mimaride yararlanmanın bilinen kavramlarını bir kez daha anımsayarak, tasarım sürecindeki meslektaşlarımızla paylaşmak çabası bu çalışmanın temel amacıdır.

Güneşten yapılarda yararlanmanın üç temel yolu vardır:
• Edilgen olarak
• Etken olarak
• Güneş pillerini kullanarak
Güneşten edilgen olarak yararlanmak, mimari önlemlerle güneş enerjisini yapıya
almak anlamına geliyor.